Dramat miłości niemożliwej

18 kwietnia 2022

Historia miłości Orfeusza i Eurydyki inspiruje artystów na wiele sposobów. Kompozytorzy, tacy jak Claudio Monteverdi, Christoph Willibald Gluck czy Jacques Offenbach podjęli próby, aby opisać muzyką coś, co określić można mianem „dramatu miłości niemożliwej“. I nie bez powodu, ponieważ żadna inna forma sztuki nie jest w stanie oddać ducha boskiej miłości, miłości Orfeusza, tak dobrze jak sztuka dźwięku. Tak jak Duch, muzyka jest pełna zachwytów i uniesień, a jednocześnie przychodzi i odchodzi i nie da się zatrzymać. Tak jak Duch, muzyka nie zna przeszłości i nie ma przyszłości, ożywa i działa tylko w bezpośredniej teraźniejszości. Poprzez muzyczne tony mogą przeskakiwać iskry, iskry boskiego ognia tak, jak przy duchowym dotknięciu.
Treść mitu o Orfeuszu jest następująca:

Pewnego dnia Apollo, syn Zeusa, zobaczył, że ludzie na ziemi żyją grzesznym i bezbożnym życiem i oddają się rozpuście. Okazało się, że chociaż ludzie postrzegali Boga jako swój ostateczny cel, to ich codzienne życie nie było na niego ukierunkowane. Apollo, bóg Światła, wiecznej młodości, muz i sztuki lekarskiej, postanowił pomóc ludzkości i wlał swego ducha w poświęconą przez siebie kapłankę Kaliope. Kaliope, muza poezji i recytacji, urodziła syna i nadała mu imię Orfeusz. Imię to ma fenickie pochodzenie i oznacza „tego, który uzdrawia światłem“ (aour – światło, rophae – wyzdrowienie). Dla oddania Orfeuszowi większej czci nazywano go również wybawcą ludzkości lub po trzykroć koronowanym: w niebie, na ziemi i w królestwie cieni. Apollo podarował młodemu Orfeuszowi siedmiostrunną lirę, a Muzy, jego ciotki, nauczyły go gry i śpiewu. Każda struna liry odpowiadała siódmej części całej harmonii stworzenia i za każdym razem, gdy Orfeusz dobywał dźwięk ze strun, całe stworzenie promieniało w jego świetle. Kiedy Orfeusz dorósł, opuścił matkę i jej siostry, pozostałe osiem Muz, aby boską muzykę przynieść na Ziemię. Śpiew i gra na lirze tego syna Światła były tak czyste, tak wzniosłe, tak naturalne, że – jak mówi mit – wojownicy odkładali broń, dzikie zwierzęta jak zaczarowane kładły się u jego stóp, drzewa wyciągały korzenie z ziemi, aby móc się do niego zbliżyć, a nawet skalne bloki ruszały w kierunku tego niebiańskiego śpiewaka.

BOSKIE DZIAŁANIE

Jedna część tej istoty to człowiek natury, niespokojny, pełen zwierzęcych, ale też wzniosłych skłonności, ciągle poszukujący spokoju i równowagi w świecie, który znajduje się w ciągłym ruchu, i w którym nigdzie nie da się znaleźć harmonii i spokoju. Pole życiowe tego człowieka jest całkowicie opanowane przez przeciwieństwa: dzień – noc, światło – ciemność, miłość – nienawiść, życie – śmierć. Człowiek jako „pan stworzenia” chwyta się jednego z biegunów: chce zdrowia – nie choroby, chce nadmiaru – nie braku, chce życia – nie śmierci, chce miłości bez nienawiści. Jednak prawo dwóch biegunów, działające w dialektyce, gdzie wszystko przemienia się w swoje przeciwieństwo, jest nieubłagane: niczego nie daje mu na stałe. Mit opowiada o tym, co dzieje się wtedy, kiedy zwykła natura dotknięta zostaje przez żywą, wibrującą moc z pierwotnej Nadnatury z jej czystymi energiami o bardzo wysokiej wibracji. Aby właściwie zrozumieć mit o Orfeuszu, przyjrzyjmy się teraz wyobrażeniu człowieka starożytnych Greków. Wyobrażenie to jest mocno przesiąknięte starożytną mądrością misteriów, przedstawiającą człowieka jako istotę podwójną.

Z drugiej strony, w człowieku mieszka boskie ziarno, które może się rozwinąć, o ile on na to pozwoli. To boskie ziarno daje otwierającemu się na nie człowiekowi zarówno wgląd w tragedię ziemskiej egzystencji, jak i pragnienie, wielką tęsknotę za innym życiem, które jest wolne, czyste i wzniosłe. Szkoły misteryjne wszystkich czasów przyjmowały i przyjmują ludzi, w których budzi się boska świadomość. Przez odpuszczanie wielu spraw, przez przełamywanie swojego „ja“ człowiek uczy się zdystansowania od zwierzęcej natury. Przede wszystkim jednak uczy się również tego, jak z boskiego ziarna wzrosnąć może Nowa Dusza, która od początku połączona jest z Duchem, a z czasem zostaje nim całkowicie wypełniona. Mit o Orfeuszu pozwala rozpoznać impulsy wychodzące od czasu do czasu z Nadnatury, z pierwotnego boskiego pola życia, dążące do przebudzenia w człowieku tego wszystkiego, co w nim duchowe, lecz dotąd uśpione. Choć czyste duchowe jądro drzemie głęboko w jego sercu, całkowicie zamkniętym przez naturalne, niższe życie, to jeszcze wciąż coś w nim pobłyskuje, rezonuje i reaguje na budzenie przez Orfeusza. Muzyka Orfeusza może dać przebłysk świadomości nawet człowiekowi kurczowo trzymającemu się swoich niepewnych ziemskich własności i wtedy rozpozna on, że możliwe jest całkiem inne życie, wolne od strachu, zmartwień i niepewności, wolne od bezsensownej udręki w tym przemijalnym świecie.

WEWNĘTRZNY SPOKÓJ

Muzyka Orfeusza niejako dźwiga człowieka z codziennego poziomu życia z jego wieczną walką. Mówiąc inaczej, człowiek odkłada broń potrzebną mu do przeżycia w jego świecie, rządzącym się prawem silniejszego i prawem zjadania lub bycia zjedzonym. Namiętności i instynkty (czyli dzikie zwierzęta) przestają odgrywać dominującą rolę. Napięcie nerwowe w systemie głowy i rdzenia kręgowego (Drzewo Życia w systemie człowieka) uspokaja się w polu wibracji tej niebiańskiej muzyki, a zatwardziałe, skrystalizowane formy wyrazu „człowieka-ja” (bloki skalne) poruszają się, stają się lżejsze i stanowią coraz mniejszą przeszkodę. Muzyka Orfeusza ukierunkowana jest jednak wyłącznie na boskie jądro w człowieku. Dla osoby, która nie tęskni za czymś wyższym, i której w zupełności wystarcza zaspakajanie naturalnych potrzeb i życzeń, te dźwięki są niesłyszalne i nieuchwytne. Jednak człowiek, którego wewnętrznie poruszyło to budzenie, chce w pierwszej reakcji związać muzykę Orfeusza z sobą i pozwolić również niższej naturze znaleźć się w polu jej działania.

Spójrzmy teraz na tę opowieść z punktu widzenia nimfy Eurydyki. Eurydyka jest ludzką duszą, która w wyniku swojej otwartości zareagowała na budzenie przez Orfeusza. Jednak nie posiadała jeszcze wystarczającej świadomości wymagań, jakie ta muzyka przed nią stawia. Dlatego w pierwszej chwili Eurydyka próbowała zatrzymać radość, którą wywołało to boskie poruszenie w jej najgłębszej istocie i promieniować nią na otoczenie. Pozornie udało jej się zatrzymać pokój, harmonię, radość i rozprzestrzeniać je dookoła siebie.

W micie przedstawione jest to jako niemożliwy ślub Orfeusza i Eurydyki. Niemożliwy, ponieważ światy boski i ziemski są dwoma polami życia, które różnią się od siebie w sposób fundamentalny i, których nie da się ze sobą połączyć. Dlatego mit mówi o tym, że nad ślubem Orfeusza i Eurydyki zaciążył zły omen: pochodnie, które miały oświetlać salę ślubną, nie paliły się, ponieważ były wilgotne, a kopcący dym oślepił Hymena, boga uroczystości weselnych, kiedy udzielał błogosławieństwa ślubnego. Fakt wytrąciło to z pozornego raju Eurydykę, pełną wiary w to, że muzyka Orfeusza zatrzyma obroty koła natury dialektycznej, a szczęście, harmonia i pokój przestaną przeradzać się w nieszczęście, dysharmonię i kłótnię. Kiedy upojona szczęściem tańczyła do muzyki Orfeusza na leśnej polanie, niechcący nadepnęła na żmiję, ta użądliła ją w piętę, a nimfa padła martwa na ziemię. Ból Orfeusza był niezmierny, nie dlatego jednak, że śmierć zabrała mu ukochaną, ale dlatego, że boski element w duszy Eurydyki nie był jeszcze dostatecznie rozwinięty, bo nie pożegnała się ona zdecydowanie ze światem przeciwieństw. Zaślepiona swoją nastawioną na ziemię świadomością nie była w stanie przebić się przez zasłony tajemnic, aby wejść na ścieżkę prowadzącą wzwyż. Miłość Orfeusza związała się jednak z nienaruszalnym, duchowym centrum w duszy Eurydyki, dlatego szukał jej w Hadesie, królestwie cieni podziemnego świata. Dla Greków było oczywiste, że śmierć nie oznacza końca ziemskiej egzystencji. Wiedzieli, że dusza, to znaczy zestaw impulsów, namiętności i wzorców myślowych, żyje jeszcze przez jakiś czas po odłożeniu materialnej szaty w eterycznym polu życiowym, niewidzialnym dla ziemskich zmysłów. Ale to pozaziemskie, pośmiertne życie nie jest niczym więcej, niż odblaskiem zakończonego życia ziemskiego. Nie ma nowych możliwości rozwoju i z czasem całkowicie zanika. Dlatego w mitologii greckiej dusze przywiązane do ziemi cierpią w Hadesie, ponieważ ich istnienie staje się coraz bardziej zepsute i mroczne.

Również różokrzyżowcy mówią o świecie, który składa się z widzialnego świata doczesnego i niewidzialnych zaświatów. Zaświaty są tak samo skończone jak widzialny świat doczesny. Między oboma toczy się nieprzemijalnie koło narodzin i śmierci, dotąd, aż wyższe aspekty człowieka na tyle się umocnią, aby zapewnić mu wstęp do pola życiowego Apolla, do świata słonecznego – właściwego miejsca zamieszkania naszej ludzkości. Dzięki kolejnym inkarnacjom ludzki system, mikrokosmos ma możliwość zbierania doświadczeń życiowych, które doprowadzą go do jego prawdziwego przeznaczenia, czyli do uwolnienia od koła narodzin i śmierci ukrytego w człowieku dziecka Boga oraz doprowadzenia mikrokosmosu do jego pierwotnego pola życiowego. Dlatego zarówno w Powszechnej Nauce, jak i w misteriach orfickich kandydat na ścieżce uwolnienia musiał umrzeć dwa razy. Pierwsza śmierć dotyczy naturalnej śmierci fizycznej, to znaczy odłożenia materialnego płaszcza w następstwie starzenia się, chorób czy przemocy. Ta śmierć określana jest mianem „nieistotnej“, ponieważ człowiek nie uwalnia się wraz z nią od dialektycznego koła życia. Dopóki radykalnie nie pożegna się ze swoją niższą naturą, ciągle będzie wleczony w kolejnych cyklach: od narodzin do śmierci i od śmierci do ponownych narodzin.

Druga śmierć, strukturalna, dotyczy puszczenia i zrezygnowania z tego, co wciąż zmusza człowieka do kolejnych narodzin. Jest to cały zbiór pragnień, instynktów, żądz i skłonności, które popychają człowieka do ciągłego ich zaspokajania. W ten sposób nie da się jednak zaspokoić pragnienia i dlatego każdy kandydat na ścieżce uwolnienia dąży do zakończenia tego złożonego procesu. Druga śmierć prowadzi do ponownych narodzin w świecie nieśmiertelnych dusz. Tak wnikliwa interpretacja pozwala lepiej zrozumieć mit o Orfeuszu. Czyż celem miłości Orfeusza nie było nic innego, jak tylko doprowadzenie Eurydyki do bram drugiej śmierci? Czy Eurydyka naprawdę chciała zostać żoną Orfeusza i uwolnić się od natury pożądań?
W kolejnym artykule opowiemy o tym, jak Orfeusz, manifestacja Braterstwa, podejmuje się swojej misji.

Pentagram numer 110 (1/2018)
Temat numeru: Misteria Orfeusza i Dionizosa