Mówi się, że wiedza to potęga. W życiu społecznym potwierdza się to codziennie. Ale co z wiedzą, która zwie się Gnozą? Czy naprawdę istnieje fundamentalna wiedza przewyższająca ludzki intelekt?
By to zbadać, powinniśmy przede wszystkim skupić naszą uwagę na pojęciach „wiedzieć” i „uczyć się”. Zazwyczaj uczenie się oznacza intelektualne przyswajanie i przechowywanie informacji. Wiedza pochodząca z zewnątrz przechowywana jest w pamięci i może być odzyskana, kiedy tylko jest potrzebna. Uczenie się to proces rozumowy, który prowadzi do powstania wiedzy mentalnej. Ta wiedza stanowi rezultat działań „ja”, które w czasie swojej drogi od kołyski aż po grób wciąż jest zorientowane na świat zewnętrzny. Działania „ja” wytworzyły materialistyczną kulturę. Na niej opierają się polityka, nauka i życie społeczne. Ktokolwiek zgromadził dużą wiedzę, cieszy się poważaniem. Kto zręcznie jej używa w stosunku do innych ludzi, zyskuje nad nimi moc. Taka wiedza z pewnością oznacza potęgę.
W tym miejscu jednak chcemy zadać pytanie: czy taka wiedza może rozwiązać zagadkę ludzkiego życia? Czy dzięki niej kiedykolwiek udało nam się znaleźć ostateczne odpowiedzi na pytania, takie jak: kim jesteśmy, skąd pochodzimy, dokąd zmierzamy? Doświadczenie uczy nas, jak ograniczona jest wiedza „ja”. Ma ona wyraźne granice, które „ja” może wprawdzie pozornie przekroczyć − na przykład przy użyciu narkotyków − ale nigdy nie przekroczy ich naprawdę. Po odurzeniu narkotycznym znów pojawia się zwyczajne, codzienne życie ze wszystkimi problemami.
Czy zatem życie jest błędnym kołem problemów? Czy też istnieje innego typu wiedza, która potrafi wydźwignąć człowieka ponad wszystkie jego codzienne lęki i troski, wiedza, którą można uzyskać, stosując inną metodą uczenia się?
Wiedza płynąca z duszy
Tak, taka inna wiedza i inny proces uczenia się istnieją. Zawsze towarzyszyły one ludzkości na jej ścieżce i do dziś są stosowane w szkołach misteryjnych. Gnostyczny proces nie jest ograniczony do działań intelektu, ale wypływa z duszy. Dusza to zasada życia, plan życia leżący u podstaw ludzkiego istnienia, daleko przewyższający ludzkie pojmowanie. Dusza wykracza poza granice czasu i przestrzeni, prowadząc do wieczności.
W dzisiejszym świecie dusza jednak została tak bardzo skrępowana, że nie potrafi już dłużej spełniać swojego zadania. Dlatego rozróżniamy pomiędzy duszą, która jest związana z naturą – duszą naturalną – i duszą, która jest połączona z boskim życiem – duszą boską, czyli nieśmiertelną. Ta pierwsza poszukuje celu swojego życia, ta druga go zna. Pierwsza mierzy życie organami zmysłowymi, świadomością-ja i intelektem, ta druga czerpie z nieskończoności i nie jest ograniczona żadnymi ziemskimi miarami. W tej duszy początek zawiera koniec, tak jak dojrzała roślina jest ukryta w nasieniu. Czas nie istnieje dla tej duszy, stanowi tylko etap rozwoju, w którym może się ona rozwinąć. Dusza ziemska jest skomplikowanym systemem, który może być jedynie częściowo pojęty przez intelekt. Dusza nieśmiertelna natomiast w ogóle nie może być zrozumiana przez intelekt, ponieważ wykracza poza jego ograniczenia.
Możliwość uwolnienia tej nieśmiertelnej duszy jest obecna we wszystkich ludziach, ale czas i przestrzeń ograniczają ziemską świadomość i uniemożliwiają objawienie nieśmiertelnej duszy. Istota ludzka jest całkowicie kontrolowana przez swoje myślenie, które opiera się na zmysłowym postrzeganiu, sympatii i antypatii. Z punktu widzenia duszy ziemskiej nie istnieje powiązanie z prawdziwym Życiem. I ponieważ tej więzi brakuje, istota ludzka pozostaje – pomimo całego szczęścia, jakiego może doświadczyć – wewnętrznie rozgoryczona i niezadowolona.
Droga uwolnienia
Kto chce odkryć znaczenie swojego życia i zrozumieć swoje zadanie w życiu, będzie musiał nauczyć się dystansować od wiedzy, którą zdobył, i stać się świadomym pierwotnej duszy, ponieważ to ona zawiera plan życia, plan budowy, wiedzę i naukę, które służą temu celowi. Człowiek musi je najpierw w sobie uwolnić, by były w stanie służyć planowi budowy.
Ale jak musi on przy tym postępować? Kto jest jeszcze świadomy pierwotnej, nieśmiertelnej duszy? Dla wielu ludzi wiedza ta jest niedostępna. Wgląd w czasoprzestrzenne ograniczenia ziemskiego życia – oraz ograniczenia ziemskiej duszy – jest pierwszym krokiem na ścieżce uwolnienia od egocentrycznych ograniczeń. Dlatego szkoły misteryjne radzą swoim uczniom, by zaczęli poszukiwać praw i sił, które kształtują i określają istotę ludzką i jej świat, po to, by uzyskać o nich właściwą wiedzę.
Chodzi o to, by przypomnieć sobie, jak wygląda „prawdziwe” życie. Wtedy człowiek odkrywa, że jest całkowicie związany z czasoprzestrzennymi wyobrażeniami. Czas i przestrzeń całkowicie trzymają nas w swoim uścisku. Życie jest zdeterminowane przez cykle lat, tygodni, godzin i sekund.
Gnostyczna ścieżka jest ścieżką, na której prawdziwa wiedza – Gnoza – może zostać uwolniona. Poprzez rosnącą świadomość prawdziwej duszy zostaje wytworzony całkowicie nowy wymiar w życiu. Cała pomoc potrzebna, by orientować się w tym nowym wymiarze, przyjdzie w odpowiednim momencie. To wzniosłe, dla rozumu niepojęte zadanie, czeka każdego człowieka.
