„W czasie panowania Cara Piotra (X wiek) żył pop imieniem Bogomił, który zaczął rozpowszechniać swoje heretyckie nauki w Bułgarii”.
Powyższe zdanie można przeczytać w traktacie skierowanym przeciw bogomiłom. Skromna wiedza, jaką posiadamy o Bogomile, po chodzi prawie wyłącznie z tekstów napisanych przez jego przeciwników. W jednym ze sta rych bułgarskich dokumentów był on opisany jako ten, którego kościół dwukrotnie lub nawet trzykrotnie wyklął. Uwidacznia to, jak bardzo obawiał się go oficjalny kościół i jak wielki wpływ jego działalność miała na innych. Od imienia Bogomiła pochodzi nazwa całego ruchu gnostycznego. Ponieważ znajdował się na indeksie zakazanych autorów, należy wnioskować, że swoje nauczanie rozpowszechniał poprzez słowo pisane. Przedstawiano go jako człowieka niezwykle odważnego i inteligentnego, mającego ogromny wpływ na ludzi.
Rozpoczął swoją działalność jako prawosławny duchowny, który był blisko ludu. Oficjalne chrześcijaństwo głęboko go jednak rozczarowało. Pierwszorzędną rolę odgrywały w nim bowiem sztucznie uwznioślone rytuały, koncentrujące uwagę wiernych na zewnętrznej formie religii. W ten sposób kościół bardzo oddalił się od swojego praźródła: żywej wiary przeznaczonej dla ludzi, którzy za jej pośrednictwem, pomimo wszelkich trudności życiowych, mogli połączyć swoje dusze z Duchem z Królestwa Niebios.
Z pewnością Bogomił nie był jedynym, który tego rozczarowania doświadczył. Chociaż nie był założycielem tzw. „kościoła dragowickiego”, który wyraźnie wyróżniał dwa łady natury, możemy uważać go za przedstawiciela tych, którzy takie przekonania głosili. Prawdo podobnie Bogomił zaadaptował również poglądy paulicjanów i włączył w nie elementy myśli manichejskich.
Połączył te nauki w ich czystej formie. W owym czasie stanowiły one podłoże kościołów bułgarskiego oraz dragowickiego, które możemy postrzegać jako dwa główne strumienie w rozległej sieci luźno połączonych „braterstw”, uznających te same podstawy i próbujących żyć zgodnie z nimi. Bogomił może być uważany za jaśniejący punkt centralny tej sieci.
Podobnie jak wielu innych, potępiał on feudalną bezwzględność i ucisk prostego ludu ze strony państwa i kościoła. Podzielał idee głoszone przez wiele grup gnostycznych działających na południu Bałkanów, a przekonanie, że istnieją dwa pola życia, było istotnym punktem jego nauczania. Namawiał swoich naśladowców do stania się theotókos – „tymi, którzy pozwalają narodzić się Bogu w nich”.
Bogomoł głosił prawo do wolności oraz wyrażał pragnienie zbawienia duszy w imieniu uciśnionych i pozbawionych praw – tych, którzy nie mogą mówić sami za siebie. Przekazywał wiedzę na temat znajdujących się w człowieku dwóch zasad – ziemskiej i niebiańskiej, która ostatecznie za triumfuje. W jednym z jego tekstów czytamy:
„Ciało, które nosimy, stworzyła ciemność; tymczasem nasza dusza zamieszkująca je jest pierwszym człowiekiem i nasieniem światła. Pierwszy człowiek, który zwyciężył w kraju ciemności, zwycięży teraz w swoim śmiertelnym ciele. Żywy duch, który przepromieniował pierwszego człowieka, jest również teraz naszym pocieszycielem, consolamentum”.
Nie wiemy, czy Bogomił wpadł w ręce swoich prześladowców, czy też udało mu się „zejść do podziemia” lub ukryć. Wszelkie pisemne świadectwa zostały zniszczone. Jednak nauki Bogomiła pozostały żywe, ich odzwierciedlenie odnajdujemy w literaturze tamtych czasów. Bogomiłom udało się wpleść esencję swojej wiary w bułgarską literaturę w formie mitów i legend. Elementy ich wiary można odnaleźć w bajkach, pieśniach i poematach. Spo wodowały one, że gnostyczna mądrość rozkwitła ponownie nie tylko w Bułgarii, ale również w różnych krajach Europy i Azji, docierając w ten sposób do wielu ludzi. Bogomiłowie wywołali w średniowieczu swego rodzaju rewolucję, zmuszając ówczesny kościół do odsłonięcia jego prawdziwego oblicza – oblicza instytucji, która łączyła religię z władzą, i która reagując negatywnie na rodzący się ruch gnostyczny, zapisała najczarniejsze karty swojej historii.
ŚWIATŁO ZAWSZE ZWYCIĘŻA
Przedstawiciele oficjalnego kościoła nazywali nauki Bogomiła dualistycznymi. W tym kontekście należy zauważyć, że zarzut dualizmu jest tylko tanią polemiką, przy pomocy której dogmatyczni teolodzy próbowali oskarżyć gnostyków o połączenie ze światem ciemności, co ustawiałoby ich w opozycji do królestwa boskiego. Jednakże każdy dualistyczny system gnostyczny przynosi prawdziwe przesłanie mówiące o zwycięstwie światła nad ciemnością.
W przeciwieństwie do tego, o co ich oskarżano, Bogomił i wielu jego bezimiennych wyznawców głosili, że istnieje tylko jedna boska, pierwotna zasada. Przyczyną dualizmu był natomiast moment, w którym Satanael, najważniejszy z aniołów, zdecydował się kultywować swój własny świat. W ten sposób wystąpił przeciw boskiej, pierwotnej zasadzie i stworzył własną ziemię, swój świat i swojego człowieka, stając się zasadą zła, szatanem. Ten dualizm ma jednak charakter wyłącznie czasowy, ponieważ szatan zostanie ostatecznie pokonany przez Światło, a jego świat rozwiązany.
Dualizm świata ciemności łamie jedność światła przy pomocy swoich przeciwnych biegunów – nie kiedyś, dawno temu, ale ustawicznie, każdego dnia. Prawo przeciwieństw prowadzi nas przez życie, przez przestrzeń i czas, aż uzyskamy wgląd w nasz stan uwięzienia w świecie ciemności i będziemy gotowi, aby go przezwyciężyć. Wówczas zacz nie świecić w nas ukryte światło, w którym rozpoznamy prawdę i pozbędziemy się iluzji dualizmu.
W starej modlitwie bogomiłów powiedziane jest:
„Oczyść mnie, mój Boże.
Oczyść mnie wewnętrznie i zewnętrznie.
Oczyść ciało, duszę i ducha,
aby zarodki światła mogły we mnie wzrastać
i rozpalić mnie jak pochodnię.
Pozwól mi stać się płomieniem
zmieniającym w światło
wszystko we mnie i wokół mnie”.
Pentagram nr 68 (3/2007)
1. Ślady światła na brzegu morza czasu
2. Ex oriente lux – światło przychodzi ze wschodu
3. Niespokojny tygiel
4. Zagadka ze wschodu
5. Perła światła w łańcuchu Powszechnego Braterstwa
6. Bogomił – głos uciśnionych i pozbawionych praw
7. Świadectwa w kamieniu
8. Pochodzenie zła
9. Wyprawa po złotego ptaka
10. Praca Piotra Dynowa
https://rozekruispers.pl/index.php?route=product/product&path=49&product_id=159&limit=100
https://rozekruispers.pl/index.php?route=product/category&path=49&limit=100
